Kick Pruijs: de held van Olympia bij de vliegramp

Eigenlijk komt het eerbetoon aan Kick Pruijs (23 februari 1916 – 24 december 2006) bijna tachtig jaar te laat. Zo lang is het namelijk geleden dat de destijds 19-jarige wielrenner kort na de start van een wielerwedstrijd van zijn racefiets sprong om gewonde passagiers te halen uit het vliegtuig, dat zojuist tegen het viaduct bij de Geniedijk in Haarlemmermeer was geklapt.

Bij het ongeval op 14 juli 1935 kwamen zes mensen om het leven. Het waren er beslist meer geweest als Kick niet zo resoluut had ingegrepen. Zaterdag 10 mei wordt daarom de fietsbrug over de A4 met een kleine plechtigheid officieel gedoopt tot Kick Pruijsbrug.

Tegenwoordig zou een ongeval van die omvang uitvoerig door een commissie worden onderzocht. In dat geval zou Kick al veel eerder de eer hebben gekregen die hem toekwam. Maar in 1935 bestonden dergelijke onderzoekscommissies nog niet en waren uitspraken van autoriteiten onaantastbaar. En die autoriteiten die hadden er belang bij dat het ongeval zo snel mogelijk zou worden vergeten.

Vliegramp

Wat is er eigenlijk gebeurd op die zondagmorgen 14 juli 1935?

Rond 09:30 uur ging in Hoofddorp bij De Hoek een wielerwedstrijd van start waaraan Kick mee deed. Dertig renners stonden aan de start voor de door ASC Olympia georganiseerde wielerwedstrijd. De 19-jarige Kick was een van de dertig deelnemers. Kick’s verloofde Bep de Groot was aanwezig en zijn soigneur, oom Cas Pruijs – die ook wel ‘Cas de Leugenaar’ werd genoemd.

Op datzelfde tijdstip vertrok vanaf Schiphol een 21 meter lange, splinternieuwe viermotorige Fokker F22 – de PH-AJQ ‘Kwikstaart’. Een luxe toestel – ook wel ‘het vliegende restaurant’ genoemd – vol luie stoelen en eten en drank in overvloed.

Aan boord bevonden zich vijf bemanningsleden en vijftien passagiers. Het luxe vliegtuig zou naar Hamburg, Kopenhagen en Malmö vliegen. Een routinevlucht voor Heinz Silberstein, de 31-jarige gezagvoerder van het toestel. Gisteren nog had de Kwikstaart dezelfde route afgelegd. De sfeer aan boord is ontspannen, kalm, zondagochtend-achtig. Helemaal achterin zat Axel Gauffin, directeur van het Nationaal Museum in Stockholm. Hij was gisteren te gast op het 50-jarig jubileum van het Rijksmuseum en was nu weer onderweg naar huis.

Al direct na de start bleek dat twee motoren van de linkervleugel haperden. Daarop keerde de piloot terug naar Schiphol, maar nog voor hij het vliegveld bereikte, klapte de linkervleugel tegen het talud nabij de Geniedijk.

Kick Pruijs: een echte held

Juist op dat moment passeerde het peloton van de dertig wielrenners. Tussen de renners reed Kick, die samen met nog drie of vier wielrenners van hun fietsen sprongen en in hun tenue en op wielerschoentjes naar het verongelukte vliegtuig renden. De rest van het peloton bleef staan kijken. Kick ging meteen het toestel in. De passagiers waren in paniek of versuft. Kick riep dat ze hun riemen los moesten maken. Hij trok een Scandinavische vrouw uit haar stoel en bracht haar naar buiten, waar zijn verloofde Bep zich over haar ontfermde. Kick begreep van de vrouw dat haar man nog in het toestel zat; ze waren op huwelijksreis. Later bleek dat de man het vliegtuig al via een andere deur had verlaten.

Kick probeerde ook de bemanning te redden, maar de deur naar de cockpit zat klem. De piloot sloeg wanhopig op het ruitje in de deur. Door de rook in de cockpit raakte de bemanning bedwelmd. Kicks mede-wielrenners riepen dat hij het vliegtuig als de bliksem moest verlaten, omdat het elk ogenblik in de brand kon vliegen. Hij sprong uit het toestel, dat even later in brand vloog. Vier bemanningsleden (de steward had het vliegtuig als eerste verlaten en had de benen genomen) en twee Engelse passagiers kwamen om in de vlammen.

Leer hier het artikel ‘Ontzettende vliegramp bij Schiphol‘ dat verscheen in de Heldersche Courant van dinsdag 16 juli 1935.

Conclusie

Wat zou een eventuele commissie hebben geconcludeerd? In ieder geval dat de piloot nooit het risico had mogen nemen naar Schiphol terug te keren, maar dat hij in de polder een noodlanding had moeten maken. Ten tweede dat vier bemanningsleden in de cockpit en twee passagiers door brand om het leven waren gekomen en niet – zoals KLM-directeur Albert Plesman verklaarde – waren overleden door de klap waarmee het toestel de grond had geraakt. Ten derde dat het vliegtuig voor de start was goedgekeurd door de chef-mecanicien van de KLM. Ten vierde dat de steward waarschijnlijk als eerste uit het verongelukte vliegtuig was gesprongen en zich schielijk uit de voeten had gemaakt …

De Leugenaar

Misschien had die commissie ook wel opgeschreven dat Kick geen prototype van een stoere held was. Hij was eerder een naïeve en verlegen jongen, zoon van een arme voddenboer uit de Amsterdamse Jordaan. Daar kwam bij dat zijn soigneur – zijn welbespraakte oom Cas Pruijs – zeker niet te beroerd was geweest om de pers te woord te staan.

Tegenover de pers nam oom Cas de rol van neef Kick over. Niet Kick, maar hij had de passagiers uit de Kwikstaart gered, vertelde hij. Cas Pruijs – stratenmaker bij de gemeente – deed dat om er beter van te worden. Het was crisistijd en misschien werd hij beloond als hij met de veren van Kick pronkte. En inderdaad: de KLM gaf ‘Cas de Leugenaar’ een onderscheiding.

Zijn praatjesmakerij zou het verhaal van de ware toedracht echter in de weg staan. Zodoende heeft Kick, afgezien van een brief van de toenmalige voorzitter van de Nederlandse Wielren Unie, nooit meer iets over zijn heldhaftige optreden gehoord. Ook niet van de KLM …

Kick Pruijs blijft natuurlijk wel fietsen. Hij is een bezienswaardigheid in de Amsterdamse straatraces en met ASC Olympia wordt hij in 1937 en 1938 Nederlands Kampioen in het Olympisch Stadion.

Eindelijk gerechtigheid

Kick zou het graag anders hebben gehad.

65 Jaar later werd Kick geïnterviewd voor de Volkskrant door Peter de Greef en Gijs Zandbergen en kon hij zijn verhaal kwijt: eindelijk gerechtigheid!

“Boos werd ik pas maanden later. Oom Cas kon voor mij de pot op. Hij hoefde ook mijn verzorger bij het wielrennen niet meer te zijn. Ik wilde gewoon zo weinig mogelijk meer met die man te maken hebben.” Kick durfde niet te protesteren bij oom Cas. “Dat durfde ik niet. Je moet niet vergeten, het was crisistijd. Hij was de jongere broer van mijn vader […] Gelukkig wisten ze in de wielerwereld wel dat ik het was, die in het vliegtuig was geweest. Ook de hoge heren.”

“Ik zou het een eer vinden op mijn 84e eindelijk op de plaats te staan waar ik eigenlijk hoor: als jongen van 19 die op die ochtend in juli 1935 verschillende mensen het leven heeft gered bij een nationale vliegramp.”

Op 10 mei 2014 wordt de fietsbrug over de A4 nabij Schiphol, naar hem vernoemd. Dat zou Kick met trots vervuld hebben, maar het eerbetoon maakt hij helaas zelf niet meer mee. Kick Pruijs overleed op 24 december 2006 op 90-jarige leeftijd.

Zijn nabestaanden gelukkig wel. Eindelijk gerechtigheid 🙂